Hướng đến mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội: Lo lỡ nhịp!

1. Khó khăn trong việc triển khai nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp

Phát triển nhà ở xã hội là một trong những chính sách an sinh xã hội trọng tâm của Chính phủ, nhằm giải quyết nhu cầu bức thiết về chỗ ở cho người thu nhập thấp và người lao động. Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội giai đoạn 2021–2030” đã được ban hành với mục tiêu tạo dựng một môi trường sống ổn định, văn minh cho người dân. Tuy nhiên, tiến độ thực hiện hiện nay vẫn chưa đạt được kỳ vọng, mặc dù Chính phủ đã có nhiều động thái tích cực như nới lỏng cơ chế, ưu đãi tài chính, và bố trí quỹ đất.

Nguyên nhân chính xuất phát từ sự thiếu đồng bộ giữa chính sách Trung ương và thực thi ở địa phương. Nhiều tỉnh, thành phố vẫn chưa chủ động rà soát, đánh giá nhu cầu nhà ở thực tế, dẫn đến quy hoạch thiếu hiệu quả. Bên cạnh đó, vướng mắc về thủ tục đầu tư, định giá đất, phê duyệt dự án cũng làm trì hoãn tiến độ triển khai. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh rằng các địa phương cần hiểu đúng và đầy đủ nhu cầu của người dân, đặt con người làm trung tâm, từ đó triển khai hiệu quả các chính sách phát triển nhà ở xã hội theo hướng bền vững.

2. Một số địa phương dẫn đầu về tiến độ xây dựng nhà ở xã hội

Dù còn nhiều khó khăn, một số địa phương đã cho thấy sự chủ động và quyết tâm trong việc phát triển nhà ở xã hội. Những tỉnh như Khánh Hòa, Bình Định, An Giang, Kiên Giang và Đà Nẵng đã đạt được kết quả tích cực. Khánh Hòa, với 3.364 căn đã hoàn thành trong giai đoạn 2021–2024, đã đạt gần 43% so với mục tiêu đến năm 2030. Bình Định xây dựng được 4.427 căn, tương đương 34% kế hoạch đề ra. Đà Nẵng – một đô thị lớn – cũng đã hoàn thành 3.445 căn, đạt 27% mục tiêu.

Những con số này tuy chưa hoàn thành toàn bộ kế hoạch, nhưng cho thấy khả năng tổ chức, phối hợp tốt giữa các cấp chính quyền và doanh nghiệp tại địa phương. Các địa phương này đã biết cách khai thác lợi thế quỹ đất, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư thông qua cải cách hành chính và hỗ trợ về pháp lý.

3. Tình trạng thiếu hụt nguồn cung tại các thành phố lớn

Trái ngược với sự chủ động của một số địa phương, các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM vẫn đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nhà ở xã hội. Mặc dù Hà Nội đã đạt kết quả đáng ghi nhận với hơn 11.334 căn trong giai đoạn 2021–2024, nhưng con số này vẫn còn rất khiêm tốn so với mục tiêu 56.200 căn vào năm 2030. TP.HCM – đô thị đông dân nhất cả nước – mới chỉ hoàn thành 2.745 căn, tức chưa đến 4% mục tiêu đề ra là 69.700 căn.

Nguyên nhân chính là do quỹ đất hạn chế, giá đất cao và chi phí giải phóng mặt bằng lớn khiến nhiều doanh nghiệp không mặn mà với phân khúc nhà ở xã hội. Ngoài ra, quy trình xin cấp phép và triển khai dự án tại các đô thị lớn vẫn còn phức tạp, kéo dài thời gian và gia tăng rủi ro cho nhà đầu tư. Các doanh nghiệp rơi vào tình trạng “đỏ mắt” tìm quỹ đất phù hợp nhưng không dễ tiếp cận, nhất là ở những vị trí thuận tiện về hạ tầng.

4. Giải pháp cân bằng cung – cầu nhà ở xã hội

Để giải quyết tình trạng mất cân đối cung – cầu, đặc biệt là tại các đô thị lớn, việc quy hoạch quỹ đất hợp lý và ổn định nguồn vốn đầu tư là điều cấp thiết. Chính quyền địa phương cần đóng vai trò “kiến tạo”, chủ động bố trí đất sạch cho các dự án nhà ở xã hội, đồng thời đẩy mạnh công tác cải cách hành chính để rút ngắn thời gian triển khai. Việc đa dạng hóa nguồn vốn – bao gồm vốn ngân sách, tín dụng ưu đãi và thu hút đầu tư xã hội hóa – sẽ giúp giải tỏa áp lực tài chính trong xây dựng.

Ngoài ra, cần có cơ chế phân bổ chỉ tiêu xây dựng rõ ràng, sát với thực tế dân cư và nhu cầu sử dụng, tránh tình trạng “thừa cục bộ – thiếu cục bộ”. Việc gắn kết phát triển nhà ở xã hội với quy hoạch tổng thể đô thị cũng là yếu tố then chốt để đảm bảo tính bền vững.

5. Nhà ở xã hội phải gắn với hạ tầng và tiện ích đồng bộ

Một trong những rào cản lớn khiến nhà ở xã hội không hấp dẫn người dân là vị trí xa trung tâm, thiếu hạ tầng và tiện ích đi kèm. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định rằng nhà ở xã hội không chỉ là chỗ ở, mà phải là nơi đáng sống, với đầy đủ các yếu tố như giao thông kết nối, trường học, bệnh viện, không gian xanh và các dịch vụ công thiết yếu.

Việc quy hoạch bài bản, xây dựng đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và xã hội là điều kiện tiên quyết để nhà ở xã hội thực sự mang lại chất lượng sống tốt. Các dự án cần được tích hợp vào quy hoạch đô thị chung, tránh tình trạng biệt lập, tách biệt, dẫn đến lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả sử dụng.

Cuối cùng, việc hoàn thiện khung pháp lý, đẩy mạnh phân cấp cho địa phương, đơn giản hóa thủ tục cấp phép và cung cấp các chính sách ưu đãi cụ thể cho nhà đầu tư là các giải pháp cần triển khai đồng bộ để biến các mục tiêu nhà ở xã hội thành hiện thực – không chỉ trên giấy tờ, mà trong đời sống hàng ngày của hàng triệu người dân có thu nhập thấp.