Ngành dược Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh, với sự tham gia ngày càng nhiều của các nhà đầu tư quốc tế và chính sách hỗ trợ tích cực từ Nhà nước. Theo IQVIA, Việt Nam thuộc nhóm Pharmerging – 14 thị trường dược mới nổi – và là quốc gia duy nhất được dự báo tăng trưởng kép hằng năm 10–13% trong giai đoạn 2024–2028, vượt xa mức trung bình toàn cầu 6–9%. Đây là cơ hội vàng để Việt Nam vươn lên thành trung tâm sản xuất dược phẩm chiến lược trong khu vực, nếu kịp thời tháo gỡ các nút thắt về nguyên liệu, công nghệ và tiêu chuẩn quốc tế. 

Nền tảng đã có 

Một thay đổi đáng chú ý trong những năm gần đây là làn sóng đầu tư nâng cấp nhà máy theo tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là EU-GMP và Japan-GMP – vốn được xem là những chuẩn mực nghiêm ngặt nhất toàn cầu. 

Trước đây, phần lớn nhà máy tại Việt Nam chỉ đáp ứng chuẩn WHO-GMP – đủ cho thị trường nội địa. Nhưng từ 2021 trở lại đây, ngày càng nhiều doanh nghiệp đã chủ động nâng cấp hạ tầng, cải tiến dây chuyền, tuyển dụng nhân sự có chuyên môn nhằm đạt chuẩn EU-GMP. 

Tính đến tháng 5/2025, theo Bộ Y tế, đã có gần 10% cơ sở sản xuất trong nước đạt chứng nhận EU-GMP – một tỷ lệ còn khiêm tốn, nhưng đang tăng nhanh, tập trung ở các doanh nghiệp dẫn đầu như Imexpharm, Pymepharco, DHG Pharma và Traphaco. 

Đạt chuẩn EU-GMP không chỉ là minh chứng về chất lượng, mà còn là tấm vé thông hành để tham gia các gói thầu thuốc kê đơn ở thị trường phát triển – nơi yêu cầu cực kỳ khắt khe. Nó cũng giúp sản phẩm Việt gia tăng niềm tin tại các nước mới nổi, vốn đang tìm kiếm nguồn cung dược phẩm chất lượng với giá hợp lý. 

Chẳng hạn, Imexpharm hiện đã xuất khẩu sang EU nhờ dây chuyền EU-GMP từ 2015, còn Pymepharco – với sự hỗ trợ công nghệ từ STADA (Đức) – đang mở rộng sang ngoài ASEAN. Những trường hợp này cho thấy khi doanh nghiệp đầu tư bài bản theo chuẩn quốc tế, cơ hội tăng trưởng là rất rõ ràng. 

Tiềm năng lớn, nhưng cần bứt phá 

Theo Research and Markets, thị trường dược Việt năm 2024 đạt ước tính 7,6 tỷ USD và được dự báo sẽ tăng lên 10 tỷ USD vào 2026, hướng tới 16,1 tỷ USD vào 2030. Động lực tăng trưởng đến từ dân số già hóa, nhu cầu chăm sóc sức khỏe tăng cao, và nhận thức của người dân ngày càng tốt hơn về y tế. 

Tuy vậy, xuất khẩu dược phẩm hiện mới đạt khoảng 280 triệu USD, trong khi nhập khẩu lên tới 4,4 tỷ USD – cho thấy sự mất cân đối lớn. Nguyên nhân, theo lãnh đạo Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế, là do Việt Nam phụ thuộc tới 90% nguyên liệu đầu vào, chủ yếu từ Trung Quốc và Ấn Độ, khiến ngành dễ tổn thương trước biến động toàn cầu như thời kỳ COVID-19. 

Ngoài ra, phần lớn doanh nghiệp vẫn có quy mô nhỏ, hạn chế về đầu tư R&D, và chưa đủ năng lực sản xuất các loại thuốc công nghệ cao như sinh học, vaccine hay biệt dược gốc – những phân khúc có giá trị gia tăng cao và là điều kiện tiên quyết để cạnh tranh tại các thị trường phát triển. 

Cơ hội từ hợp tác quốc tế và chính sách mới 

Việc các tập đoàn dược toàn cầu như Taisho (Nhật Bản), SK Group (Hàn Quốc), STADA (Đức) tham gia vào thị trường Việt không chỉ mang lại dòng vốn mà còn thúc đẩy chuyển giao công nghệ và xây dựng hệ sinh thái sản xuất hiện đại. Nhiều doanh nghiệp như Traphaco, DHG Pharma, Pymepharco đã và đang tận dụng các mối quan hệ này để tiếp cận kỹ thuật bào chế tiên tiến và phát triển năng lực R&D nội địa. 

Bên cạnh đó, các chính sách mới từ Chính phủ cũng đang mở đường cho ngành. Đáng chú ý là Luật Dược sửa đổi 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2025) và Chiến lược phát triển ngành dược đến 2030, tầm nhìn 2045, đặt mục tiêu: 

  • Đáp ứng 80% nhu cầu sử dụng và 70% giá trị thị trường bằng thuốc sản xuất trong nước; 
  • Tăng tỷ lệ nhà máy đạt chuẩn EU-GMP lên ít nhất 20%; 
  • Sản xuất 20% nguyên liệu làm thuốc trong nước; 
  • Hoàn thành chuyển đổi số toàn ngành, tích hợp dữ liệu thuốc vào ngân hàng dữ liệu quốc gia. 

Để hiện thực hóa các mục tiêu trên, cần một chiến lược đồng bộ từ cả Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. 

Hướng đi chiến lược để vươn tầm quốc tế 

  1. Tự chủ nguyên liệu: Phát triển vùng dược liệu quy mô lớn, chuẩn hóa

Thay vì phụ thuộc vào nhập khẩu, Việt Nam cần đầu tư xây dựng các vùng trồng dược liệu tự nhiên quy mô lớn, đạt chuẩn GACP. Các loại như nghệ, quế, hồi… có thể trở thành nguồn nguyên liệu chiến lược nếu được quy hoạch bài bản, gắn với công nghệ sơ chế – chiết xuất hiện đại. Hợp tác với các viện nghiên cứu và tận dụng chính sách tín dụng ưu đãi hiện có sẽ là đòn bẩy giúp doanh nghiệp triển khai nhanh và bền vững. 

  1. Số hoá quy trình cấp phép và kiểm định

Việc triển khai hệ thống quản lý tích hợp AI, blockchain và cổng thông tin một cửa sẽ giúp rút ngắn thời gian xét duyệt, minh bạch hóa quy trình và tăng khả năng truy xuất nguồn gốc. Điều này đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp vừa và nhỏ – vốn chịu áp lực lớn về thời gian, chi phí và khả năng tuân thủ. 

  1. Thúc đẩy hợp tác và chuyển giao công nghệ

Doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động đẩy mạnh liên kết với các tập đoàn dược phẩm quốc tế thông qua các hình thức như sáp nhập và mua lại (M&A), hợp tác sản xuất gia công (CMO) hoặc thành lập liên doanh. Đây là giải pháp hiệu quả để tiếp cận công nghệ tiên tiến, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và mở rộng thị trường xuất khẩu. Các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP hay RCEP là công cụ chiến lược, giúp doanh nghiệp tận dụng cơ hội nếu đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế. 

  1. Đầu tư vào R&D và đào tạo nhân lực chất lượng cao

Chi tiêu R&D hiện chỉ chiếm khoảng 2–5% doanh thu ngành, rất thấp so với mức toàn cầu. Việt Nam cần đẩy mạnh mô hình quỹ nghiên cứu công – tư, đầu tư vào các lĩnh vực như thuốc sinh học, vaccine và biệt dược gốc. Đồng thời, kết nối với đại học y dược và triển khai chương trình đào tạo thực hành tại các nhà máy đạt chuẩn sẽ giúp xây dựng lực lượng R&D vững về lý thuyết và thực tế. 

Kết luận 

Ngành dược Việt Nam đang có bước tiến mạnh mẽ – từ chuẩn hóa sản xuất đến hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, để vươn tầm khu vực và toàn cầu, ngành cần tập trung vào đổi mới công nghệ, tự chủ nguyên liệu, số hóa quản lý và nâng cao chất lượng nhân lực. 

Nếu tận dụng tốt cơ hội chính sách và lợi thế thị trường nội địa, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất dược phẩm chất lượng cao trong khu vực vào năm 2030, và xa hơn nữa là khẳng định vị thế trên bản đồ dược phẩm thế giới.