Thị trường chuyển hướng

Trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc tiếp tục là thị trường tiêu thụ rau quả lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 52,6% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu sang thị trường này đã giảm đáng kể – khoảng 24,4% so với cùng kỳ năm trước – chủ yếu do quy định kiểm dịch ngày càng khắt khe và hàng loạt cảnh báo kỹ thuật từ phía đối tác.

Ngược lại, thị trường Hoa Kỳ nổi lên như điểm sáng tích cực, với kim ngạch đạt hơn 261 triệu USD – tăng mạnh 66,1% so với cùng kỳ năm 2024. Hoa Kỳ hiện chiếm hơn 8,4% tổng giá trị xuất khẩu rau quả của Việt Nam, trở thành thị trường tiềm năng trong chiến lược đa dạng hóa đầu ra. Ngoài ra, các thị trường chất lượng cao như Nhật Bản, Hà Lan và Hàn Quốc cũng ghi nhận mức tăng trưởng từ 20% đến 80%, phản ánh xu hướng dịch chuyển rõ nét sang những thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao, nhưng ổn định và có giá trị gia tăng lớn.

Chế biến sâu – “chìa khóa vàng” cho tăng trưởng bền vững

Đối mặt với áp lực cạnh tranh và yêu cầu kỹ thuật ngày càng cao từ các thị trường quốc tế, nhiều doanh nghiệp đang chọn đầu tư vào chế biến sâu như một chiến lược sống còn. Hiện tại, rau quả chế biến chiếm khoảng 1/3 kim ngạch toàn ngành, góp phần lớn vào việc gia tăng giá trị xuất khẩu và giảm thiểu rủi ro mùa vụ.

Một ví dụ điển hình là mặt hàng sầu riêng đông lạnh, với sản lượng xuất khẩu đạt 14.282 tấn trong 6 tháng đầu năm – gấp 3 lần so với cùng kỳ 2024. Nhờ khả năng bảo quản lâu và ổn định chất lượng, sầu riêng đông lạnh đang mở ra cơ hội tiếp cận những thị trường khó tính như Hàn Quốc, Nhật Bản và EU. Các doanh nghiệp đã chủ động đầu tư kho lạnh và hệ thống kiểm tra chất lượng ngay từ vùng trồng, nhất là sau sự cải thiện rõ rệt về tỉ lệ sầu riêng không nhiễm cadimi tại các vùng trồng trọng điểm như Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

Liên kết với đổi mới khoa học – công nghệ và chuyển đổi số: Nâng tầm ngành rau quả

Sự phát triển của ngành rau quả Việt Nam hiện nay không thể tách rời khỏi dòng chảy khoa học – công nghệ và kinh tế số. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng cạnh tranh và tiêu chuẩn khắt khe hơn, ứng dụng công nghệ cao trong chế biến, bảo quản và truy xuất nguồn gốc đang trở thành yếu tố quyết định.

Các công nghệ như cấp đông nhanh IQF, xử lý ozone, chiếu xạ, cảm biến AI, blockchain truy xuất nguồn gốc hay hệ thống quản lý chất lượng HACCP, ISO 22000… đã giúp gia tăng tỉ lệ hàng đạt chuẩn, kéo dài thời hạn bảo quản, và đảm bảo chất lượng đồng đều trong xuất khẩu. Nhờ đó, các sản phẩm như sầu riêng đông lạnh, xoài sấy, nước dừa đóng lon, thanh long lên men… đã có thể vươn xa đến các thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản, Mỹ mà trước đây khó tiếp cận.

Chất lượng – nền tảng cho sự phát triển bền vững

Khi tiêu chuẩn nhập khẩu tại các thị trường quốc tế ngày càng nâng cao, đặc biệt trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, việc kiểm soát chất lượng từ gốc đang trở thành yếu tố sống còn với ngành rau quả Việt Nam. Thay vì chỉ kiểm tra đầu ra như trước, nhiều doanh nghiệp giờ đây đã áp dụng quy trình kiểm soát ngay tại vùng nguyên liệu – từ khâu chăm sóc, thu hoạch đến đóng gói – nhằm đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn ngay từ đầu.

Việc truy xuất nguồn gốc cũng được triển khai đồng bộ thông qua mã số vùng trồng, nhật ký sản xuất điện tử, và hệ thống kiểm tra chất lượng tại chỗ. Cách làm này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng nhanh các yêu cầu khắt khe từ phía nhà nhập khẩu, mà còn góp phần nâng cao niềm tin và hình ảnh nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Đáng chú ý, mô hình liên kết theo chuỗi giữa doanh nghiệp, nông dân và hợp tác xã đang phát huy hiệu quả rõ rệt. Sự phối hợp này giúp kiểm soát chất lượng đồng bộ, duy trì nguồn cung ổn định và đặc biệt là tối ưu chi phí sản xuất. Nhờ đó, sản phẩm không chỉ đạt chất lượng cao hơn mà còn tăng khả năng cạnh tranh về giá – yếu tố rất quan trọng khi tiếp cận các thị trường cao cấp.

Chính sách hỗ trợ và vai trò của địa phương

Sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền địa phương và các bộ ngành là một điểm cộng lớn. Nhiều địa phương như Đắk Lắk, Lâm Đồng, Tiền Giang đã có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xây dựng mã số vùng trồng, chứng nhận GlobalGAP/VietGAP, cũng như ưu đãi vay vốn để đầu tư vào chế biến sâu. Ngoài ra, việc thúc đẩy thương mại điện tử nông sản, sàn giao dịch số và tham gia hội chợ quốc tế cũng đang mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu cho ngành rau quả Việt Nam.

Kết luận

Với cú hích mạnh mẽ từ đà phục hồi trong quý 2 – đặc biệt là tháng 6 bứt tốc ngoạn mục sau chuỗi 5 tháng đầu năm ảm đạm – ngành rau quả đang bước vào nửa cuối năm với khí thế mới.  Tuy vậy, chặng “nước rút” phía trước vẫn còn không ít áp lực. Để có thể chạm tay vào mục tiêu 7,6 tỉ USD cho cả năm 2025, ngành cần duy trì phong độ tăng trưởng mạnh mẽ trong quý 3 và 4. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ: doanh nghiệp giữ vững chất lượng, địa phương siết chặt kiểm soát vùng trồng, và các bộ ngành hỗ trợ mở rộng thị trường, tháo gỡ rào cản kỹ thuật.

Sự chuyển dịch sang chế biến sâu, đầu tư công nghệ, kiểm soát chất lượng từ gốc và ứng dụng kinh tế số không chỉ giúp ngành vượt qua khó khăn trước mắt mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững về lâu dài.

Chặng đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức, nhưng với nền tảng đã được xây dựng và tinh thần chủ động thích ứng, ngành rau quả Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng về một bước tiến vững chắc – không chỉ chinh phục mục tiêu năm 2025, mà còn nâng tầm vị thế nông sản Việt trên bản đồ thế giới.