1. Thực trạng đáng lo ngại trong cuộc chiến chống buôn lậu, hàng giả

Trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, cùng với sự phát triển bùng nổ của thương mại điện tử, các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và sản xuất hàng giả tại Việt Nam ngày càng trở nên tinh vi, khó kiểm soát và nguy hiểm hơn. Sáu tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng trên toàn quốc đã xử lý 50.763 vụ vi phạm, giảm gần 21% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, điều đáng báo động là các vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, hàng nhập lậu lại tăng mạnh gần 80%, từ 6.042 vụ lên đến 10.862 vụ. dồng thời số vụ án vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng kém chất lượng và xâm phạm sở hữu trí tuệ vẫn tiếp tục tăng, với mức tăng 8,63% (từ 3.010 vụ lên 3.270 vụ).

Nhìn tổng quan bức tranh, số liệu các năm gần đây cũng cho thấy tình trạng này không hề thuyên giảm. Từ 2021 đến 2024, số vụ vi phạm được phát hiện mỗi năm luôn ở mức cao, dao động từ hơn 137.000 đến gần 147.000 vụ. Đặc biệt, các vụ liên quan đến hàng giả đã tăng hơn gấp đôi chỉ trong 4 năm – từ 2.299 vụ năm 2021 lên 5.717 vụ năm 2024. Điều này phản ánh mức độ phổ biến và nguy hại ngày càng lớn của hàng giả đối với nền kinh tế và đời sống xã hội.

2. Hậu quả nghiêm trọng và những nguyên nhân tiếp tay

Không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia, hàng giả còn đe dọa trực tiếp tới sức khỏe và an toàn của người dân, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm như dược phẩm, thực phẩm chức năng, sữa dinh dưỡng hay thuốc thú y. Niềm tin của người tiêu dùng vào sản phẩm thật dần suy giảm, trong khi doanh nghiệp làm ăn chân chính phải gánh chịu thiệt hại về uy tín, doanh thu và vị thế cạnh tranh. Nghiêm trọng hơn, hàng giả hiện không chỉ xuất hiện ở các chợ truyền thống hay cửa hàng nhỏ lẻ mà còn len lỏi vào siêu thị, sàn thương mại điện tử và thậm chí cả hệ thống phân phối y tế, gây ảnh hưởng sâu rộng và khó kiểm soát.

Một nguyên nhân sâu xa khiến tình trạng này thêm trầm trọng là sự lan truyền tràn lan của các quảng cáo sai sự thật, đặc biệt trên nền tảng mạng xã hội và với sự tiếp tay của người nổi tiếng. Họ dễ dàng trở thành kênh quảng bá cho các sản phẩm không rõ nguồn gốc khi không kiểm chứng kỹ lưỡng thông tin, thậm chí không biết rõ sản phẩm mình giới thiệu là gì. Trong khi đó, pháp luật hiện nay vẫn chưa có quy định cụ thể buộc người nổi tiếng phải chịu trách nhiệm liên đới nếu sản phẩm họ quảng bá gây hại. Các nền tảng xuyên biên giới như TikTok, YouTube hay Facebook cũng chưa bị giám sát đầy đủ, khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn trong việc kiểm soát nội dung, ngăn chặn các hành vi quảng bá hàng giả một cách tinh vi.

3. Nỗ lực từ chiến dịch cao điểm toàn quốc và những bất cập lộ diện

Trước tình hình cấp bách đó, ngày 15/5/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 65/CĐ-TTg, phát động chiến dịch cao điểm kéo dài một tháng để đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên cả nước. Kết quả ban đầu đáng ghi nhận: trong thời gian từ 15/5 đến 15/6, lực lượng chức năng xử lý 10.437 vụ việc, tăng 80,51% so với tháng liền kề. Trong số đó, có 1.936 vụ liên quan đến hàng cấm, 6.870 vụ gian lận thương mại, thuế và 1.631 vụ liên quan đến hàng giả. Số tiền nộp ngân sách đạt 1.279 tỷ đồng, có 204 vụ bị khởi tố với 378 bị can. Đặc biệt, hơn 5.500 cửa hàng buộc phải đóng cửa hoặc tạm ngừng hoạt động trong thời gian này.

Tuy nhiên, chiến dịch cũng cho thấy nhiều tồn tại trong khâu thực thi. Một số địa phương chưa thể hiện quyết tâm cao, còn lúng túng trong phân công chức năng, nhiệm vụ, dẫn đến chồng chéo và bỏ sót. Công tác kiểm tra, giám sát ở một số nơi vẫn mang tính hình thức, thiếu hiệu quả. Nghiêm trọng hơn, vẫn xuất hiện tình trạng buông lỏng quản lý, thậm chí có biểu hiện tiếp tay, bảo kê cho các đối tượng vi phạm. Điều đó cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở luật pháp mà còn ở trách nhiệm và thái độ thực thi của đội ngũ cán bộ.

4. Từ công nghệ đến pháp luật: Tạo lá chắn toàn diện chống hàng giả

Để đẩy lùi tận gốc các hành vi vi phạm, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả và xử lý nghiêm minh mọi vi phạm. Công nghệ cũng phải được khai thác triệt để: nhiều doanh nghiệp đang ứng dụng mã QR để xác thực sản phẩm, sử dụng AI để phát hiện bất thường và Blockchain để đảm bảo tính minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Đây là những bước đi cần thiết để làm cho hàng giả không còn “đất sống”.

Cùng với đó, chương trình “Tick xanh trách nhiệm thương mại điện tử” đang được triển khai bởi các sàn lớn như Shopee, Tiki, TikTok, Lazada và hàng trăm doanh nghiệp tiếp thị liên kết cũng cho thấy hướng đi tích cực. Thông qua nguyên tắc “3 tự”: tự nguyện – tự cam kết – tự giám sát, chương trình góp phần thúc đẩy ý thức tuân thủ pháp luật trong kinh doanh, hướng tới thị trường minh bạch và an toàn hơn cho người tiêu dùng.

Tuy vậy, công nghệ hay chiến dịch ngắn hạn không thể thay thế cho ý thức tự giác và trách nhiệm của từng cá nhân, tổ chức. Trong 6 tháng cuối năm 2025, Chính phủ tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu xử lý nghiêm minh, không có “vùng cấm”; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng quản lý nhà nước. Việc bổ sung quy định pháp lý để buộc người nổi tiếng chịu trách nhiệm khi quảng bá sản phẩm sai sự thật là rất cấp thiết, song song với việc kiểm soát chặt chẽ các nền tảng mạng xã hội, nơi hàng giả có thể dễ dàng “ẩn mình”.

5. Kết luận

Cuộc chiến chống hàng giả, buôn lậu và gian lận thương mại không phải là nhiệm vụ ngắn hạn hay dễ dàng. Đó là một hành trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, quyết liệt và đồng lòng từ toàn xã hội. Khi Chính phủ thể hiện quyết tâm chính trị rõ ràng, các cơ quan chức năng hành động mạnh mẽ, doanh nghiệp đề cao đạo đức kinh doanh, và công nghệ được áp dụng hiệu quả, thì một thị trường minh bạch, công bằng, an toàn là điều hoàn toàn có thể đạt được.

Việt Nam có đủ nội lực và ý chí để làm sạch thị trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và củng cố niềm tin xã hội. Nhưng để chặn đứng tận gốc vấn nạn này, không thể thiếu vai trò của người tiêu dùng. Không có thị trường cho hàng giả nếu không có người tiếp tay. Người tiêu dùng không chỉ là nạn nhân – họ là tuyến phòng thủ đầu tiên và cũng là “chốt chặn” cuối cùng trong hành trình chống lại những sai phạm.

Một cộng đồng tiêu dùng tỉnh táo, có hiểu biết và dũng cảm nói không với hàng giả chính là rào chắn hiệu quả nhất – hơn cả những chế tài hay biện pháp hành chính. Mỗi người dân là một chiến sĩ trên mặt trận chống hàng giả và buôn lậu. Không đứng ngoài, không thờ ơ – mà chủ động nhận diện, tố giác, và ngăn chặn sai phạm ngay từ chính lựa chọn tiêu dùng hằng ngày của mình.