1. Thực trạng giải ngân vốn đầu tư công

Thành phố Hồ Chí Minh, được xem là động lực phát triển kinh tế của cả nước và là trung tâm kinh tế lớn, hiện đang đối mặt với một thách thức lớn trong việc giải ngân vốn đầu tư công trong năm 2025. Thành phố đã được giao mục tiêu giải ngân lên đến 85.517 tỉ đồng, cao hơn gần 8% so với năm 2024. Đây là một con số kỷ lục, TP.HCM đặt ra mục tiêu giải ngân toàn bộ số vốn này, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế thông qua các dự án hạ tầng trọng điểm. Tuy nhiên, tiến độ giải ngân hiện tại đang gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi phải có những giải pháp cụ thể và hiệu quả để đạt được mục tiêu đã đề ra.

Trong bối cảnh này, các dự án hạ tầng trọng điểm như cao tốc TP. Hồ Chí Minh – Mộc Bài, các tuyến đường cao tốc liên vùng, và các dự án BOT (xây dựng – vận hành – chuyển giao) trên các tuyến quốc lộ chính trở thành yếu tố then chốt, không chỉ mang lại lợi ích kinh tế trực tiếp mà còn giúp nâng cao chất lượng sống cho người dân, giảm tắc nghẽn giao thông, cải thiện hiệu quả sản xuất và kết nối các khu vực kinh tế. Do đó, việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công không chỉ là một mục tiêu quan trọng mà còn là yêu cầu cấp bách để TP. Hồ Chí Minh tiếp tục giữ vững vai trò là trung tâm kinh tế lớn nhất của cả nước.

Ngay từ đầu năm, thành phố đã đề ra mục tiêu tiến độ giải ngân cụ thể: quý I đạt 15%, quý II đạt 35%, quý III đạt 70% và quý IV đạt 95%. Tuy nhiên, đến ngày 29/4, TP. Hồ Chí Minh mới chỉ giải ngân được 6.068 tỉ đồng, đạt 7,2% so với kế hoạch, một con số rất thấp so với mục tiêu đề ra. Mặc dù đã hoàn thành một số công trình trọng điểm trong những tháng đầu năm như nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, cao tốc Bến Lức – Long Thành, và một số tuyến đường quan trọng khác, nhưng vẫn còn một khoảng cách lớn cần phải rút ngắn trong các tháng tiếp theo. Như vậy để đạt được mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công vào cuối năm 2025, trung bình mỗi tháng TP. Hồ Chí Minh phải giải ngân thêm hơn 9.930 tỉ đồng trong các tháng tiếp theo. Đây là một áp lực rất lớn đối với các cơ quan, đơn vị và các nhà thầu thực hiện dự án.

Theo thông tin từ Chi cục Thống kê TP.HCM, trong bốn tháng đầu năm, thành phố đã hoàn thành nhiều công trình quan trọng như nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, đoạn nối Trần Quốc Hoàn – Cộng Hòa, thông xe cao tốc Bến Lức – Long Thành, và khởi công dự án khép kín Vành đai 2. Đối với các hạ tầng đang triển khai, dự án kênh Tham Lương – Bến Cát – rạch Nước Lên đã đạt 46,5% tiến độ, dự kiến hoàn thành vào năm 2026. Dự án Vành đai 3 đã nhận 99,8% mặt bằng, đạt hơn 32% tiến độ, và Nút giao An Phú đã hoàn thành 53% khối lượng công việc. Tuy nhiên, nhiều công trình khác vẫn gặp khó khăn trong việc hoàn thiện thủ tục và giải phóng mặt bằng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ giải ngân.

2. Nguyên nhân của tình trạng chậm giải ngân

2.1. Thủ tục hành chính và pháp lý kéo dài

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc giải ngân vốn đầu tư công chậm là thủ tục hành chính phức tạp và kéo dài. Mặc dù TP. Hồ Chí Minh đã cam kết giảm 30% thời gian giải quyết thủ tục, thực tế, nhiều dự án vẫn phải đối mặt với các vấn đề về thủ tục pháp lý, từ thẩm định, phê duyệt đến giải phóng mặt bằng. Những vướng mắc này không chỉ làm trì hoãn tiến độ thi công mà còn tạo ra các chi phí phát sinh, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hoàn thành các công trình đúng hạn.

2.2. Vướng mắc trong giải phóng mặt bằng và bồi thường

Giải phóng mặt bằng và bồi thường là vấn đề đặc biệt nan giải, nhất là đối với các dự án BOT lớn như cao tốc Bến Lức – Long Thành, các tuyến quốc lộ quan trọng như quốc lộ 1, quốc lộ 22. Việc bồi thường cho người dân, di dời nhà cửa, và giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan đến giải phóng mặt bằng thường kéo dài và phức tạp. Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ của các dự án, đặc biệt là những dự án có yêu cầu mặt bằng lớn và tính chất phức tạp về pháp lý.

2.3. Thiếu sự điều phối và giám sát hiệu quả

Mặc dù các cơ quan chức năng đã tổ chức nhiều cuộc họp và nỗ lực tháo gỡ khó khăn, nhưng sự phối hợp giữa các đơn vị liên quan vẫn chưa thực sự hiệu quả. Các vấn đề phát sinh trong quá trình thi công đôi khi không được giải quyết kịp thời, khiến tiến độ giải ngân bị kéo dài. Việc thiếu sự đồng bộ và phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm khiến cho quá trình giải ngân không được thực hiện suôn sẻ, đặc biệt là trong các công trình lớn.

2.4. Khả năng giải ngân của các nhà thầu và ban quản lý dự án

Một số nhà thầu và ban quản lý dự án không đủ năng lực để đảm bảo tiến độ thi công như cam kết. Các yếu tố như thiếu hụt nhân lực, thiếu vật tư và các vấn đề tổ chức cũng góp phần làm chậm tiến độ giải ngân. Điều này không chỉ làm ảnh hưởng đến các công trình quan trọng mà còn làm tăng áp lực đối với các cơ quan chức năng trong việc điều phối và giám sát các dự án.

3. Giải pháp đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công

Tăng cường kiểm tra, giám sát và điều phối

Để đẩy mạnh giải ngân, TP. Hồ Chí Minh cần tiếp tục tăng cường vai trò của các tổ công tác thúc đẩy giải ngân, đồng thời cải thiện công tác giám sát tại các dự án. Các sở, ban, ngành cần chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc theo dõi và thúc đẩy tiến độ giải ngân, đảm bảo không có dự án nào bị đình trệ. Cần có cơ chế phân công rõ ràng, giao trách nhiệm cụ thể đối với từng đơn vị, cơ quan, để đảm bảo mỗi đơn vị đều chịu trách nhiệm về tiến độ và kết quả giải ngân của các dự án. Thực hiện công tác giải ngân dựa trên nguyên tắc “6 rõ”: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả. Bên cạnh đó, cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công, có chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các tổ chức, cá nhân cố tình làm chậm tiến độ giải ngân, thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công.

Rút ngắn thủ tục hành chính

Một trong những giải pháp quan trọng là tiếp tục cải cách các thủ tục hành chính, giảm thiểu tối đa thời gian phê duyệt và giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan đến đầu tư công. Chính quyền thành phố cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác đấu thầu và quản lý dự án, giúp giảm thiểu tình trạng chậm trễ và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà thầu triển khai công việc.

Giải quyết nhanh chóng các vướng mắc về mặt bằng và bồi thường

Giải phóng mặt bằng và bồi thường cho người dân cần được xử lý một cách nhanh chóng, hiệu quả và công bằng. Các thủ tục bồi thường phải được thực hiện kịp thời, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà thầu bắt tay vào thi công ngay khi công tác pháp lý được hoàn tất. Chính quyền địa phương cần làm rõ quyền lợi của người dân và tạo sự đồng thuận trong các dự án. Cần có các giải pháp linh hoạt, sáng tạo và quyết liệt để giải quyết các vấn đề vướng mắc về mặt bằng, đảm bảo tiến độ của các công trình trọng điểm.

Tăng cường chế tài xử lý các đơn vị chậm tiến độ

Cần áp dụng các cơ chế kiểm điểm và xử lý trách nhiệm đối với các đơn vị và cá nhân làm chậm tiến độ giải ngân. Các đơn vị này cần có kế hoạch cụ thể và cam kết bám sát tiến độ để đảm bảo các dự án quan trọng không bị trì hoãn.

Điều chuyển vốn và phân bổ lại các dự án

Trong trường hợp một số dự án không thể giải ngân đúng tiến độ, TP. Hồ Chí Minh cần xem xét cơ chế điều chuyển vốn từ các dự án chậm tiến độ sang các dự án có khả năng giải ngân tốt hơn. Điều này sẽ giúp cân đối nguồn vốn và thúc đẩy tiến độ của các dự án quan trọng, đảm bảo đạt được mục tiêu giải ngân trong năm 2025.

4. Nhận xét chung

Dù TP. Hồ Chí Minh gặp phải nhiều khó khăn trong công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2025, nhưng với các giải pháp quyết liệt và kịp thời, thành phố có thể đạt được mục tiêu đề ra. Việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân không chỉ giúp hoàn thành các công trình trọng điểm mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế, tạo môi trường đầu tư thuận lợi và nâng cao chất lượng sống cho người dân.