Trong những năm gần đây, thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đã khẳng định vai trò là một kênh phân phối chiến lược, không chỉ làm thay đổi cấu trúc thị trường bán lẻ mà còn góp phần thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Sự phát triển nhanh chóng của TMĐT thể hiện rõ qua số liệu từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): năm 2024 có khoảng 650.000 gian hàng trực tuyến có phát sinh đơn hàng trên các sàn TMĐT – con số này phản ánh mức độ thâm nhập sâu rộng của mô hình kinh doanh số vào mọi tầng lớp doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh. Đặc biệt, việc 61% người dùng Internet tại Việt Nam lựa chọn TMĐT là kênh mua sắm ưa thích cho thấy một sự thay đổi căn bản trong hành vi tiêu dùng, từ mua sắm truyền thống sang nền tảng số – xu hướng tất yếu trong thời đại số hóa.

Doanh thu từ năm sàn TMĐT hàng đầu trong năm 2024 đạt tới 318.900 tỷ đồng, không chỉ thể hiện sức tiêu dùng lớn trong nước mà còn khẳng định TMĐT đang trở thành trụ cột quan trọng đóng góp vào tăng trưởng GDP và tạo động lực cho đổi mới mô hình kinh doanh. Đáng chú ý, bước sang năm 2025, đà tăng trưởng của TMĐT tiếp tục được duy trì ổn định. Trong tháng 1 – thời điểm cao trào của nhu cầu tiêu dùng dịp Tết Nguyên đán – thị trường ghi nhận mức tăng trưởng B2C ấn tượng, ước tính trong hai tháng đầu năm đạt từ 18–22%. Điều này chứng minh tiềm năng mở rộng thị trường vẫn còn rất lớn, đặc biệt tại các khu vực nông thôn và các tỉnh thành chưa được khai thác tối đa.

Tuy nhiên, song hành với sự mở rộng quy mô và doanh thu, TMĐT cũng đối diện với những thách thức đáng kể về quản lý chất lượng và xây dựng niềm tin thị trường. Trong hai tháng đầu năm 2025, các sàn TMĐT đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để kiểm tra và loại bỏ hơn 29.000 sản phẩm vi phạm, đồng thời ngăn chặn 11.285 gian hàng kinh doanh hàng cấm hoặc không đủ điều kiện pháp lý. Đặc biệt, vào thời điểm cận Tết – giai đoạn nhạy cảm về nhu cầu tiêu dùng – Bộ Công Thương đã chỉ đạo xử lý khẩn cấp 567 sản phẩm pháo hoa vi phạm cùng 121 gian hàng không tuân thủ quy định tại Nghị định 137/2020/NĐ-CP. Những hành động này không chỉ thể hiện quyết tâm của cơ quan chức năng trong việc siết chặt quản lý TMĐT, mà còn góp phần củng cố lòng tin của người tiêu dùng và nâng cao uy tín của thị trường nội địa.

Việc loại bỏ hàng giả, hàng nhái, sản phẩm kém chất lượng không chỉ là giải pháp bảo vệ người tiêu dùng mà còn tạo môi trường cạnh tranh công bằng, thúc đẩy các doanh nghiệp chân chính đầu tư lâu dài. Đồng thời, những nỗ lực này giúp nâng cao hình ảnh thương hiệu quốc gia và xây dựng nền tảng vững chắc cho xuất khẩu hàng hóa qua kênh TMĐT xuyên biên giới – một hướng đi chiến lược trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.

Để duy trì đà tăng trưởng và đảm bảo sự phát triển bền vững, TMĐT Việt Nam cần một hệ sinh thái đồng bộ, trong đó vai trò của các bên liên quan cần được phát huy tối đa. Các cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý cho TMĐT, đặc biệt ở các lĩnh vực như bảo vệ dữ liệu cá nhân, xử lý vi phạm trực tuyến, truy xuất nguồn gốc hàng hóa và thương mại xuyên biên giới. Song song, chính sách hỗ trợ thuế, ưu đãi cho doanh nghiệp khởi nghiệp số, đầu tư vào logistics thông minh và phát triển hạ tầng thanh toán không dùng tiền mặt là những yếu tố không thể thiếu.

Về phía các sàn TMĐT và doanh nghiệp, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và blockchain để nâng cao hiệu quả giám sát, tự động hóa kiểm soát rủi ro và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng. Việc kết nối dữ liệu giữa các nền tảng với cơ quan chức năng sẽ tạo thành một mạng lưới kiểm soát linh hoạt và hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực ứng phó với gian lận và vi phạm.

Người tiêu dùng cũng đóng vai trò trung tâm trong hệ sinh thái TMĐT. Việc nâng cao nhận thức tiêu dùng an toàn, kiểm tra kỹ thông tin sản phẩm, lựa chọn nhà cung cấp uy tín và chủ động báo cáo vi phạm sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng một thị trường TMĐT lành mạnh, văn minh.

Trong dài hạn, nếu duy trì được tốc độ tăng trưởng ổn định đi kèm với quản lý chặt chẽ, TMĐT Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành một trong những thị trường dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Không chỉ đóng vai trò là động lực tiêu dùng nội địa, TMĐT còn mở ra hướng đi mới cho xuất khẩu hàng hóa, đặc biệt là các sản phẩm đặc sản, thủ công mỹ nghệ, nông sản… thông qua nền tảng số. Điều này góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.