Nhập lậu từ Trung Quốc vào Việt Nam là bao nhiêu?

(1) Chênh lệch đáng kể giữa báo cáo của hai nước

Theo dữ liệu, giá trị nhập khẩu từ Trung Quốc do Trung Quốc báo cáo theo FOB luôn cao hơn giá trị nhập khẩu Việt Nam báo cáo theo CIF.
Điều này ngược lại với nguyên tắc thông thường, vì giá FOB (chỉ bao gồm giá xuất khẩu tại cảng đi) phải thấp hơn giá CIF (bao gồm cả phí bảo hiểm và vận chuyển đến cảng đến).
Sự chênh lệch dao động từ khoảng 10-30 tỷ USD mỗi năm, cho thấy đây không phải là sai số nhỏ mà có thể do yếu tố hệ thống.
(2) Nguyên nhân của sự chênh lệch số liệu

(a) Khai báo gian lận, buôn lậu hàng hóa

Doanh nghiệp có thể khai báo thấp giá trị nhập khẩu khi làm thủ tục hải quan ở Việt Nam để trốn thuế nhập khẩu, VAT, và thuế tiêu thụ đặc biệt.
Một số hàng hóa có thể nhập khẩu không chính thức (buôn lậu) qua đường tiểu ngạch mà không đi qua hệ thống hải quan, làm cho số liệu CIF ghi nhận ở Việt Nam thấp hơn thực tế.

(b) Trốn thuế thông qua hóa đơn xuất nhập khẩu

Một số doanh nghiệp có thể khai báo thấp hơn giá trị thực tế để giảm nghĩa vụ thuế hoặc tránh các quy định về hạn ngạch, kiểm soát nhập khẩu.
Một số mặt hàng có thể bị chuyển giá thông qua các công ty trung gian, dẫn đến giá CIF bị thấp đi so với giá FOB do Trung Quốc ghi nhận.

(c) Hệ thống ghi nhận số liệu khác nhau giữa hai nước

Trung Quốc ghi nhận số liệu xuất khẩu dựa trên báo cáo hải quan của họ, trong khi Việt Nam ghi nhận dựa trên tờ khai nhập khẩu thực tế.
Có thể có trường hợp hàng hóa được xuất khẩu từ Trung Quốc nhưng không cập bến ở Việt Nam (chẳng hạn như chuyển tải qua nước thứ ba).

(d) Định nghĩa khác nhau về thời điểm ghi nhận giao dịch

- Trung Quốc có thể ghi nhận xuất khẩu khi hàng rời khỏi cảng, trong khi Việt Nam có thể ghi nhận nhập khẩu khi hàng đến nơi và hoàn tất thủ tục hải quan.
- Nếu có sự chậm trễ hoặc thay đổi trong vận chuyển, số liệu giữa hai bên có thể không trùng khớp trong cùng năm.

(3) Mối liên hệ với vấn đề buôn lậu và khai gian số liệu

- Buôn lậu là một yếu tố quan trọng góp phần gây ra sự chênh lệch này. Khi hàng hóa được nhập khẩu qua biên giới không chính thức hoặc bằng các hình thức trốn thuế, số liệu nhập khẩu ghi nhận tại Việt Nam sẽ thấp hơn so với thực tế.
- Khai gian giá trị nhập khẩu là một chiến thuật phổ biến của doanh nghiệp nhằm giảm thuế, đặc biệt đối với các mặt hàng có thuế suất cao. Việc khai báo thấp giá trị CIF hoặc sử dụng hóa đơn giả có thể làm cho số liệu nhập khẩu bị giảm xuống.

Thất thu thuế: Khi doanh nghiệp khai báo thấp hơn giá trị thực, ngân sách nhà nước sẽ bị thất thu từ thuế nhập khẩu, VAT và thuế tiêu thụ đặc biệt.
Khó khăn trong quản lý thương mại: Chính phủ gặp khó khăn trong việc hoạch định chính sách kinh tế khi số liệu nhập khẩu không phản ánh chính xác thực tế.
Gia tăng buôn lậu và cạnh tranh không lành mạnh: Hàng hóa nhập lậu có thể gây bất lợi cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính, đồng thời tạo ra môi trường kinh doanh không minh bạch.

Chênh lệch số liệu nhập khẩu giữa Trung Quốc và Việt Nam có thể phản ánh một số vấn đề trong thương mại, bao gồm gian lận thuế, buôn lậu và sai lệch trong hệ thống báo cáo.
Việc kiểm soát tốt hơn quy trình khai báo hải quan, giám sát chặt chẽ dòng chảy hàng hóa và phối hợp dữ liệu với phía Trung Quốc có thể giúp giảm thiểu chênh lệch này trong tương lai.