Từ năm 1995 đến 2024, cán cân thương mại của Việt Nam với hai đối tác lớn là Trung Quốc và Hoa Kỳ cho thấy xu hướng trái ngược nhau. Trong khi Việt Nam liên tục thâm hụt thương mại với Trung Quốc, mức xuất siêu sang Hoa Kỳ lại ngày càng gia tăng. Điều này phản ánh rõ sự khác biệt trong quan hệ thương mại của Việt Nam với hai cường quốc kinh tế này.

Với Trung Quốc, cán cân thương mại của Việt Nam luôn trong tình trạng thâm hụt và có xu hướng ngày càng lớn. Con số thâm hụt thấp nhất ghi nhận được lên đến -83,700 triệu USD, cho thấy sự phụ thuộc mạnh mẽ của Việt Nam vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, đặc biệt là nguyên liệu đầu vào phục vụ sản xuất. Trung bình mỗi năm, mức thâm hụt thương mại với Trung Quốc tăng khoảng -13,955 triệu USD, phản ánh nhu cầu nhập khẩu ngày càng lớn để phục vụ cho sự phát triển công nghiệp và xuất khẩu của Việt Nam.

Ngược lại, thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ lại có xu hướng hoàn toàn khác biệt. Việt Nam liên tục xuất siêu sang Hoa Kỳ, với mức cao nhất đạt 104,500 triệu USD. Xuất khẩu sang thị trường Mỹ chủ yếu là các mặt hàng như dệt may, điện tử, nội thất và các sản phẩm công nghiệp chế biến. Mỗi năm, mức xuất siêu trung bình của Việt Nam với Hoa Kỳ tăng khoảng 17,410 triệu USD, phản ánh sự mở rộng mạnh mẽ của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cũng như nhu cầu lớn từ thị trường Mỹ.

Trong năm 2024, xu hướng này tiếp tục được duy trì. Việt Nam vẫn ghi nhận thâm hụt thương mại với Trung Quốc ở mức -83,700 triệu USD, trong khi đó, mức xuất siêu sang Hoa Kỳ đạt 104,500 triệu USD. Điều này cho thấy sự phụ thuộc vào Trung Quốc vẫn chưa giảm, trong khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ vẫn là động lực quan trọng giúp nền kinh tế tăng trưởng.

Việc duy trì thâm hụt thương mại lớn với Trung Quốc có thể tạo áp lực lên nền kinh tế Việt Nam, khiến nước này phụ thuộc nhiều vào nguồn cung từ Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất và công nghiệp. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Việt Nam tận dụng nguyên liệu giá rẻ và dây chuyền sản xuất từ nước láng giềng này để phục vụ xuất khẩu.

Ở chiều ngược lại, việc xuất siêu mạnh mẽ sang Hoa Kỳ mang lại nguồn thu ngoại tệ lớn, giúp tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống cho người lao động. Tuy nhiên, điều này cũng có thể khiến Việt Nam đối mặt với các biện pháp thương mại từ Mỹ như thuế quan hoặc hàng rào kỹ thuật nhằm kiểm soát nhập khẩu từ Việt Nam.

Tóm lại, cán cân thương mại của Việt Nam đang phản ánh một mô hình đặc trưng: “nhập siêu từ Trung Quốc – xuất siêu sang Hoa Kỳ”. Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức, đòi hỏi Việt Nam phải có chiến lược cân bằng hơn, giảm bớt sự phụ thuộc vào nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời mở rộng thêm thị trường xuất khẩu để tránh rủi ro từ các chính sách thương mại của Hoa Kỳ.